مقدمه‌ای در باب سبک زندگی چیست؟
- چهارشنبه, ۱۰ تیر ۱۳۹۴، ۱۱:۳۷ ق.ظ
سبک زندگی چیست؟ و زاویه نگاه آن چیست؟
پاسخ این سوال نیازمند توضیح مقدماتی است اما به شکل اجمالی می‌توان اینطور فضا را توضیح داد.
وقتی می‌خواهیم از تغییر در فضای انسان سخن بگوییم می‌توان چند نوع مدل ورود را مد نظر گرفت. این ورودها بر اساس محیط فعالیت انسان در تعامل با خود و دیگران تقسیم‌بندی شده‌اند. یکی از دسته‌بندی‌های ناظر به حیات دنیوی انسان تقسیم آن به سه لایه فرد، زندگی و جامعه است.
مراد از لایه فردی، تعاملات انسان در ساحت باطنی خود است که تربیت اخلاقی به معنای خاص آن متکفل رسیدگی و ارتقاء انسان در این لایه است.
لایه دوم، لایه زندگی است که میان لایه فرد و جامعه قرار دارد و به نوعی واسطه میان این دو است. در لایه زندگی هنوز نگاه به فرد معطوف است اما زاویه نگاه در این لایه بر تعاملات فرد با دیگر افراد انسانی و محیط اطراف خود متمرکز است.
آنچه این لایه را از لایه فردی متمایز می‌کند نوع نگاه به فرد است. گر چه این نگاه نیز امری بیش از فرد را مد نظر ندارد اما از آنجا که در این نگاه طرفهای دیگری نیز مد نظر قرار دارند نوعی خروج از لایه فردی شکل می‌گیرد. به طور خلاصه می‌توان گفت از منظر زندگی، تعاملات انسان از زاویه ارتباط فرد با طرفهای دیگر مورد بررسی قرار می‌گیرد.
مثلا هر رفتار فرد موجب ایجاد، تقویت، تضعیف یا حذف رفتارهای دیگر می‌شود. به طور مثال ساعت خواب شب بر تسهیل یا تضییق زمینه ورزش صبحگاهی یا استفاده از وسائل نقلیه عمومی یا در اصل خوردن یا نخوردن و همچنین شیوه و نوع مواد مصرفی در وعده صبحانه مرتبط است. از این زاویه اولین طرف در ارتباط‌های مختلف لایه زندگی رابطه میان هر رفتار فرد با دیگر رفتارهای او است. همچنین ارتباطات متنوع فرد با سایر افراد و گروه‌های جامعه و نوع ترابط برقرار شده میان فرد با نهادها یا سازمان‌های اجتماعی، هنجارها و قوانین اجتماعی، انواع فناوری‌های مورد استفاده در جامعه و ...... صورتهای دیگری از ارتباط دو سویه در لایه زندگی است.
برای تصویر بهتر از لایه زندگی، می‌توان میان دو سر هر یک از این روابط یک رشته تصور کرد در این صورت با بافتی متراکم مواجه خواهیم شد که فرد را در بر می‌گیرد.
تعاملات گسترده و متنوع لایه سبک زندگی از دو جهت چهره اجتماعی پیدا می‌کنند. اول آنکه تقریبا همه تعاملات فرد و دیگران در ظرف و بستر جامعه رقم می‌خورد و از این جهت از آن متاثر است. دوم آنکه گر چه در لایه زندگی از منظر فردی به حیات انسان نگریسته می‌شود ولی در معمول انسانها، انتخاب‌ّها و نوع ترجیح‌های فردی، تحت تاثیر تعینات اجتماعی، خانوادگی و ... قرار دارند، و بر این اساس اغلب انتخابها در لایه زندگی برخاسته از تعینات اجتماعی است.
تذکر این نکته لازم است که بر خلاف برخی نگاه‌ها، از نظر اسلام، تعینات اجتماعی و محیطی، جبر نمی‌آفریند و اراده‌های مستحکم می‌توانند بر خلاف جریان حرکت اجتماع شنا کنند و حتی آن را بر هم بزنند. –تعبیر اولوالعزم درباره پیامبران برگزیده برخاسته از این نگاه است- اما تعینات اجتماعی، بستر اقتضایی قدرتمندی دارند که در زندگی معمول انسانها غلبه دارند.
مجموعه راه‌کارها برای ویرایش لایه زندگی، در چارچوبی طراحی می‌شود که آن را ارتقاء سبک زندگی می‌نامیم.
نکته دیگر در باب سبک زندگی آن است که سبک زندگی معمولا به چهره ظاهر زندگی انسان می‌پردازد و بیشتر بر روی رفتار متمرکز است و لذا برخی از نیاز از جمله نیازهای عقیدتی و ... را باید در جایی دیگر جست.
سومین لایه حیات انسانی، لایه جامعه است. از نگاه اسلام، این لایه در نتیجه ترکیب آحاد انسانی شکل می‌گیرد اما ثمره این ترکیب امری مستقل از آحاد انسانی، به نام جامعه است که خواص، آثار و اقتضائات خود را دارد. با این نگاه فرد و جامعه هر دو وجودی حقیقی دارند اما به لحاظ دامنه و عمق تاثیر جامعه بسیار بیشتر از فرد است.
خلاصه اینکه زمانی که به ارتباط فرد با یک طرف دیگر می‌اندیشیم سبک زندگی معنا پیدا می‌کند و از این زاویه می‌توان برخی بحثها را در نظر گرفت
